Babalık İzni: Türkiye ve Dünya Genelinde Durum Ne?

Doğum yapan annelerin sahip olduğu izin hakkını hepimiz biliyoruz: “Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir.” (4857 sayılı İş Kanunu, Madde 74)
Peki ya babalar?
Bir babanın bebeğiyle vakit geçirebilmesi ve bu süreçte birtakım işleri rahatlıkla yapabilmesi için yasal olarak işinden uzak kalmasına izin verilen süreye “babalık izni” deniyor. Türkiye’de de bu yasal bir hak. Sadece kanunda, “babalık izni” değil de “Mazeret İzni” adıyla geçiyor:
“İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.” (Ek Madde 2 – Ek: 4/4/2015-6645/35 md.)
Babalık İzni 1 Yıla Kadar Çıkan Ülkeler Var
Türkiye’de 5 günlük yasal hak varken, dünya genelinde farklı uygulamalar söz konusu. Engage Employee’ye göre, araştırılan 169 ülke arasında 90 ülke, babalık iznine dair herhangi bir hak tanımıyor. Yalnızca özel şirketteyseniz yöneticilerinizin insafına kalıyorsunuz.
“Babalık izni” konusunda en iyi olan ülkelerde izinlerin süresi ve ücretli izin oranı (bu süreçte maaşınızın ne kadarını alabileceğiniz) ise OECD’ye göre şöyle sıralanıyor:
Güney Kore (54 hafta izin- Maaşın %47’si)
Japonya (52 hafta – %61)
Fransa (31 hafta – %26)
Slovakya (28 hafta – %75)
Lüksemburg (28 hafta – %70)
Portekiz (22 hafta – %56)
Belçika (20 hafta – %28)
İzlanda (20 hafta – %70)
İspanya (16 hafta – %100)
Tabii bir de hem anne hem de babayı kapsayan “ebeveyn izni” uygulamaları da var. Bu konuda en iyi bazı ülkeler ve izin süreleri ise şöyle:
Litvanya ve Macaristan: Her iki ülke de ebeveynlerin işten 156 haftaya kadar izin almasına izin veriyor. Litvanya’da çalışan ebeveynler, tam maaşla 52 hafta işten izin alma veya %70 maaşla 104 hafta izin alma hakkına sahip. Macaristan’da da benzer bir durum var: ebeveynlere toplam ücretlerinin %70’i ile 104 hafta izin veriliyor.

İsveç: İsveç’teki ebeveynler 480 günlük izni, kendi aralarında bölüştürebiliyor. Her ebeveyne, normal maaşlarının %80’i oranında bir ödeme oranıyla işten 90 gün izin veriliyor. Ayrıca kendi aralarında bölüşebilecekleri 300 gün daha veriliyor.

Estonya: Estonya’da babalara tam maaşlı olarak 14 gün babalık izni veriliyor. Her iki ebeveyn arasında paylaşılabilen ek 435 günlük izin de sunuluyor.

İzlanda: Anne ve babalara, her biri üçer ay olmak üzere eşit sürede tam maaşlı izin veriliyor. Her iki ebeveyn arasında paylaşılabilecek ve istedikleri şekilde bölünebilecekleri ek bir üç ay da sağlanıyor.
Norveç: Norveç yasalarına göre babalara tercihlerine göre 10 haftaya kadar izin veriliyor. Bu süreden sonra, her iki ebeveyn de fazladan 46-56 haftalık çalışma iznini kendi aralarında bölüştürebiliyor. İşten 46 hafta izin almayı seçen ebeveynler, normal maaşlarının tamamını alırken, 56 hafta izin alanlara normal maaşlarının %80’i ödeniyor.

Not: Yazıda mümkün olduğunca son veriler kullanılmıştır. Veri yılından bugüne ülke bazında birtakım değişiklikler yaşanmış olabilir.

Kaynakça
https://www.oecd.org/els/soc/PF2_1_Parental_leave_systems.pdf
https://www.engageemployee.com/blog/revealed-the-best-and-worst-countries-for-employed-new-parents
https://edition.cnn.com/2023/03/26/asia/japan-paternity-leave-policy-challenges-intl-hnk-dst/
https://www.globalpeoplestrategist.com/7-countries-with-the-best-paternity-leave/