Esnek çalışma saatleri, evden çalışma sistemine geçilmesi ile mesai kavramının iyice bulanıklaşması & iş ve özel hayat dengesini sağlamanın gittikçe zorlaşmaya başlaması… Dönem dönem sabahlara kadar süren fazla çalışmanın sonucunda her ay sonu aynı şekilde alınan matbu maaşlar… Beyaz yakalılar için fazla çalışma ücreti talep edilmesi mümkün mü, hangi çalışanlar fazla mesai ücreti talep edemezken hangileri talep edebilmektedir, fazla çalışmanın ispat sorunu ve çok daha fazlasını bu yazıda kaleme aldık.
Fazla çalışma (mesai) ücreti neye göre hesaplanır?
İş Kanunu’na göre, genel olarak haftalık çalışma süresi 45’tir. Çalışma süreleri haftanın çalışılan günlerine eşit olarak bölünebileceği gibi tarafların anlaşması ile farklı şekilde dağıtılabilir ise de günlük çalışma süresi hiçbir zaman 11 saati aşmamalıdır. Ayrıca yıllık olarak da fazla çalışma süresinin toplamının senede 270 saati de geçmemesi gerektiği düzenleme altına alınmıştır.
Kanun’da belirtilen bu süreleri aşan çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılır ve işçi fazla mesai ücretine hak kazanır. Fazla mesai ücreti, fazla çalışılan her saat için, işçinin normal saatlik ücretinin minimum 1,5 katı olmalıdır.
Beyaz yakalılar fazla çalışma ücreti talep edebilir mi? Hangi çalışanlar fazla çalışma ücreti talep edemez? 
İş Kanunu açısından beyaz yaka mavi yaka gibi ayrımlar olmasa da çalışma hayatında mavi yakalı olarak tabir edilen çalışanlar fazla mesai ücretine koşulsuz hak kazanırken beyaz yakalıların genelde sabit bir maaş karşılığı çalıştığı, mesaiye kalması gerektiği durumlarda bu durumun ücretine yansımadığı görülmektedir.
Yargıtay’ın benimsediği görüşe göre iş yerinde üst düzey yönetici konumunda çalışan kişi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği takdirde fazla mesai ücretine hak kazanamaz. Fazla çalışma, beyaz yakalının aldığı ücrete ve yaptığı işe dahil olarak kabul edilir.
Mahkeme kararları doğrultusunda, beyaz yakalı çalışanların üstleri mevcut ise, yani yönetici konumunda olsa dahi bir başka kişiden emir alıyorsa, mesai saatlerini kendisinin belirlemediği kabul edilmektedir. Bu durumda beyaz yakalı çalışanlar da fazla mesai ücretine hak kazanmaktadır. Dolayısıyla, taraflar arasında aksi kararlaştırılmadığı takdirde, çalışma saatlerini kendisi belirleyemeyen beyaz yakalı, fazla çalışma ücretine hak kazanmaktadır.
Bir başka deyişle iş yerinde yüksek ücret alarak görev yapan beyaz yakalıya işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmesi halinde de bu durumda yönetici konumundaki beyaz yakalıların da fazla mesai ücretine hak kazanacağı kabul edilmektedir.
Fazla çalışma süreleri nasıl ispat edilebilir?
Fazla çalışma iddiasının ispatı, tanık dahil her türlü delille ispat edilebilir ise de öncelikle ücret bordroları gibi yazılı belgelere dayanmaktadır. Çalışanın imzasını taşıyan bordro kesin delil niteliğindedir ve sahteliği ispat edilinceye kadar geçerlidir. Ancak, çalışan imzalı bordroda belirtilen süreden daha fazla çalıştığı iddiasını başkaca yazılı delillerle de ispatlayabilir. Çalışanın imzası bulunmasına rağmen bordroda yazılan süreden fazla çalıştığını ileri sürebilmesi için bordroya ihtirazi kayıt koymuş olması önemlidir.
Başlangıçta da belirttiğimiz gibi çalışan fazla çalışmayı her türlü delille ispatlayabilir, ancak yerleşik mahkeme kararlarında, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık beyanlarına başvurulabileceği belirtilmektedir. İş yeri kayıtları, iş yerine giriş çıkışı gösteren belgeler ve iş yeri iç yazışmaları da delil niteliğindedir. Eğer başkaca hiçbir delil bulunamıyorsa çalışanın fiilen yaptığı işin niteliği ve iş yerinin özellikleri fazla çalışma süresinin tespitinde yine dikkate alınabilecektir.
